Inleiding
Edammer kaas, of gewoon “Edam”, is naast Goudse kaas één van de bekendste Nederlandse kaassoorten ter wereld. Waar Gouda beroemd is om zijn wielvormige kazen van zo’n 12 kilo, is Edammer te herkennen aan zijn karakteristieke bolvorm, vaak met een rode of gele paraffinekorst. Deze kaas is afkomstig uit de stad Edam, gelegen aan de voormalige Zuiderzee in Noord-Holland.
Geschiedenis van Edammer kaas
De productie van Edammer kaas gaat terug tot de 14e eeuw. De stad Edam, gelegen aan waterwegen, had een gunstige ligging voor handel. De kaas werd met boten vervoerd en verkocht op de kaasmarkten in Edam, die wereldberoemd werden. Omdat Edammer kazen kleiner, steviger en beter houdbaar waren dan andere kazen, waren ze uitermate geschikt voor lange zeereizen. Daardoor werd Edammer al in de 17e eeuw geëxporteerd naar het Caribisch gebied, Scandinavië en zelfs Azië.
Kenmerken van Edammer kaas
- Vorm: Bolvormig, ook wel “kaasbol” genoemd.
- Gewicht: Meestal tussen de 1,5 en 2 kilo per bol.
- Korst: Bedekt met paraffine; rood bij exportkaas, geel bij binnenlandse verkoop. Soms zwart voor zeer oude Edammer.
- Structuur: Halfhard, maar iets steviger en droger dan Goudse kaas.
- Smaak: Mild en zoutig bij jonge kaas, licht pikant en nootachtig bij oudere varianten.
- Vetgehalte: Lager dan Goudse kaas (ongeveer 40% i.p.v. 48% in droge stof).
Productieproces van Edammer kaas
Het proces lijkt sterk op dat van Goudse kaas, maar er zijn belangrijke verschillen in wrongelbehandeling, rijping en vorm.
- Melk en stremmen
Gemaakt van koemelk, meestal gepasteuriseerd. Stremsel en zuursel worden toegevoegd om de melk te laten stremmen. - Snijden en wassen
De wrongel wordt fijner gesneden dan bij Goudse kaas. Dit zorgt voor een droger eindproduct. De wrongel wordt ook minder gespoeld, waardoor Edammer kaas iets zuurder kan smaken. - Vormen en persen
De kaas wordt in ronde bolvormige mallen geperst, waarbij het vocht eruit wordt gehaald. - Pekelbad
Net als bij andere Nederlandse kazen wordt de kaas in een pekelbad gelegd om smaak, houdbaarheid en korstvorming te bevorderen. - Coating en rijping
De kaas krijgt een beschermlaag van paraffine (meestal rood) en rijpt vervolgens gedurende enkele weken tot maanden, afhankelijk van de gewenste leeftijd.
Varianten van Edammer kaas
| Leeftijd | Benaming | Rijpingstijd | Smaakprofiel |
|---|---|---|---|
| Jong Edam | 4-6 weken | Mild, soepel | |
| Jong belegen | 8 weken | Licht nootachtig | |
| Belegen | 4 maanden | Vol van smaak | |
| Oud | 6 maanden | Kruidig en stevig | |
| Overjarig | 12 maanden + | Zoutig, brokkelig |
Naast de standaard Edammer zijn er ook varianten met kruiden zoals komijn of mosterdzaad.
Edammer kaas vs. Goudse kaas
| Kenmerk | Edammer kaas | Goudse kaas |
|---|---|---|
| Vorm | Bolvorm | Wielvorm |
| Vetgehalte | ± 40% (magerder) | ± 48% (romiger) |
| Textuur | Droger, steviger | Romiger, smeuïger |
| Smaak | Mild tot pittig | Mild tot nootachtig |
| Export | Rood gecoat | Geel/rood gecoat |
| Gewicht | ± 2 kg | ± 12 kg |
De kaasmarkt van Edam
Van juni t/m augustus wordt in Edam iedere woensdag een historische kaasmarkt gehouden. Deze markt is vooral toeristisch, maar geeft een prachtig beeld van hoe vroeger kaas werd verhandeld. Met kaasdragers, houten karren, en keuringen door handjeklap wordt de sfeer van de 17e eeuw nagebootst.
Internationale populariteit
Edammer kaas werd dankzij zijn vorm, houdbaarheid en smaak één van de eerste internationale exportkazen. Vooral in Scandinavië, Duitsland, Oost-Europa, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika is Edammer nog steeds populair. In sommige landen is “Edam” zelfs synoniem voor “Nederlandse kaas”.
De officiële, in Nederland gemaakte Edammer kaas met het keurmerk “Edam Holland” (BGA), is een beschermd product in de EU. Dit garandeert productie volgens traditionele methode met Nederlandse melk.
Culinair gebruik
Edammer kaas is veelzijdig, zowel koud als warm te gebruiken:
- Op brood, crackers of in tosti’s
- In kaasblokjes als borrelsnack
- Geraspt in ovenschotels en salades
- Gesmolten over vlees of groente
- In combinatie met fruit (zoals peer of druiven)
Door het iets lagere vetgehalte is Edammer een populaire keuze voor wie iets lichters zoekt dan Goudse.
Slotgedachte
Edammer kaas is een ware klassieker in de Nederlandse kaastraditie. Met zijn unieke vorm, rijke geschiedenis en karaktervolle smaak vertegenwoordigt deze kaas de kracht van eenvoud en traditie. Of je nu kiest voor een jonge, milde bol of een oude, brokkelige variant – Edammer blijft een waardevolle smaakmaker op elke kaasplank.
