Voor de 19e eeuw werden kazen met de hand geperst:
- Met houten hefbomen, waaraan zware stenen of gewichten hingen.
- Met touwen en stokken, waarbij spanning werd opgebouwd.
- Door gebruik te maken van het eigen gewicht van de wrongel in eenvoudige persen.
Hoewel effectief, was deze methode:
- Arbeidsintensief: persen kostte veel kracht en tijd.
- Onnauwkeurig: de druk was moeilijk constant te houden.
- Beperkt: alleen kleinere hoeveelheden kaas konden tegelijk worden verwerkt.
De kwaliteit van de kaas hing sterk af van de ervaring van de kaasmaker.
De ontwikkeling van de eerste mechanische kaaspers
In de 19e eeuw werd voor het eerst een mechanische kaaspers ontwikkeld.
Deze uitvinding maakte gebruik van:
- Schroefsystemen: een draaischroef om gecontroleerd druk uit te oefenen.
- Hydraulische principes: later zelfs persen op water- of oliedrukbasis.
Dankzij deze techniek konden kaasmakers:
✅ Veel meer kracht uitoefenen dan met de hand.
✅ Constante druk aanhouden over langere tijd.
✅ Grotere hoeveelheden kazen tegelijk persen.
✅ Gelijkmatige en mooie structuur in de kazen bereiken.
Wat betekende dit voor kaasmakerijen?
De mechanische kaaspers was een belangrijke stap richting de industriële kaasmakerij:
- Efficiëntie: minder mensen konden meer kazen produceren in kortere tijd.
- Consistentie: kazen kregen een gelijkmatige textuur en vaste vorm, belangrijk voor handel en export.
- Grotere kazen: het werd mogelijk om grotere formaten te maken, zoals hele Goudse wielen van 12-15 kg.
- Start van fabriekskaas: fabrieken konden nu honderden kazen per dag maken, wat de kaashandel professionaliseerde.
De kaaspers was een van de eerste machines die handwerk deels verving in de traditionele ambachtelijke kaasmakerij.
Traditionele persen vs mechanische persen
| Aspect | Traditionele pers | Mechanische pers |
|---|---|---|
| Aandrijving | Handmatig (gewicht/hefboom) | Mechanisch (schroef of hydraulisch) |
| Drukregeling | Variabel, op gevoel | Constante en instelbare druk |
| Capaciteit | Kleine hoeveelheden | Grote hoeveelheden tegelijk |
| Structuur van de kaas | Wisselend | Gelijkmatig en stevig |
Invloed op de moderne kaasmakerij
Tegenwoordig gebruiken kaasmakerijen:
- Volautomatische persen die digitaal ingesteld worden.
- Persen met verschillende drukstappen om de structuur van de kaas te optimaliseren.
- Roestvrijstalen persen voor maximale hygiëne en onderhoudsgemak.
Maar in sommige ambachtelijke kaasmakerijen worden nog steeds handpersen of eenvoudige mechanische persen gebruikt, vooral voor traditionele kazen en kleine productieseries.